مقدمه :

جاسوسی رایانه ای از جمله جرائم کلاسیکی است که از ابتدا در جوامع بشری موجود ، و مسولان اداره جوامع هرگز نتوانستند این جرائم را ریشه کن کنند – البته جالب این است که امروزه با ظهور فناوری نوین با نام کامپیوتر طریقه های ارتکاب این جرم متنوع تر و به دام انداختن مجرمان سخت تر شده است – فناوری اطلاعات تمام فعالیت های اقتصادی اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی ، و علمی بشر " تحت تاثیر خود قرار داده است و به طور بنیادین جوامع را دستخوش تغییر و تحول کرده است – جاسوسی  کامپیوتری که در طول زمان تکامل یافته ناظر به کسب و افشا اطلاعاتی و داده های سیاسی نظامی ، مالی ، اقتصادی ، تجاری و صنعتی چه در بخش دولتی و چه  خصوصی است . مصتردات کشور ما هنوز به شکل نشر و فاقد کارایی وجود دارد که جوابگوی نیازمندی ها ی کشور نیست بسته به داده های مورد نظر گرفت – هر کسی اطلاعات و داده های نظامی ، سیاسی و ملی موجود در سیستمهای کامپیوتر و مخابراتی   پایگاههای داده و غیره را با سود استفاده از ابزارهای فنی یا بواسطه شغل و موقعیت خود کسب و به افراد یا ارگانهای خارجی و غیرمجاز افشا کند جاسوس محسوب و به مجازات مقرر در ماده تعزیرات محکوم می شود .

چکیده :

در این مقاله از روشهای متعددی برای تحقیق استفاده شده است اعم از کتاب ، سایتهای اینترنتی و هدف از انتخاب این موضوع آگاهی نداشتن جامعه در مورد یکسری جرم ها که به ظاهر ممکن است نوعی جرم به شمار نیایند و قابل لمس نباشند و به صورت مجازی و غیرقابل ملموس در محیط های مجازی صورت می گیرند ، درست است که این جرمها را با چشم نمی توان دید ولی در بعضی موارد ممکن است خطرات بیشماری را به وجود آورند که ممکن است سالیان سال نتوان آنها را جبران کرد .  امروزه تحولات عظیمی در تکنولوژی بوقوع پیوسته و شاهد انقلابات بزرگ در زمینه فن آوری ارتباطات فرا ملی طی چند دهه اخیر بوده ایم .

اینترنت علی رغم تمامی امکانات و اطلاع رسانی در عزم بین المللی که برای ما به ارمغان آورده است ولی متأسفانه بعضی از افراد سودجو و فرصت طلب با فرا گرفتن مهارت و دانش لازم راههای ورود به سیستم های کامپیوتری دولتی و خصوصی و ... را به دست آورده اند که موجب بروز مشکلات و خسلرات فراوانی گردیده است و با توسعه و تحول اینترنت ، در مقابل انقلاب عظیمی در ایجاد جرایم در سطح بین المللی بوجود آمده است . لذا در بیشتر کشورهای دنیا جرایم اینترنتی بعنوان یک معضل حاد و بسیار مهم تلقی می گردد و دولتها در صدد پیدا نمودن راه حل های مختلفی در جهت جلوگیری از وقوع آن می باشند . در حال حاضر جرایم اینترنتی با اشکال مختلفی صورت می پذیرد که عبارتند از : کلاهبرداری اینترنتی ، جاسوسی اینترنتی ، سوء استفاده از شبکه های تلفنی ، سوءاستفاده از کارتهای اعتباری ، وارد کردن ویروس به کامپیوتر های دیگر ، پولشویی و ... در این تحقیق ، پس از مقدمه به بررسی تاریخچه جرایم کامپیوتری ، تبیین مفهوم و ماهیت جرایم اینترنتی ، بررسی انواع مختلف جرایم اینترنتی ، بررسی نقاط قوت و ضعف قوانین و ارئه راهکارهی مناسب برای پیشگیری از وقوع جرایم کامپیوتری خواهد پرداخت .

فصل اول

کلیات 1-1- تاریخچه جرایم کامپیوتری

با پیدایش کامپیوتر جرایم کامپیوتر ی نیز پدید آمد . تاریخچه جرایم کامپیوتری (1) را می توان به سه نسل طبه بندی نمود : نسل اول که تا اواخر دهه 1980 می باشد شامل سرقت و کپی برداری از برنامه ها و جرایم علیه حریم خصوصی اشخاص مانند سرقت از آثار و تحقیقات افراد بود . نسل دوم که تحت عنوان جرایم رارها (2) نامیده می شود تا اواخر دهه 1990 ادامه داشته است . در این دهه تمامی جرایم علیه تکنولوژی اطلاعاتی ، ارتباطی ، کامپیوتری ، ماهواره ای و شبکه بین المللی تحت عنوان جرایم علیه داده ها اطلاق میشود . نسل سوم که از اواسط دهه 1990 شروع می شود جرایم کامپیوتری تحت عنوان جرایم سایبر (3) با جرایم در محیط سایبر(4) معروف گردد . بیشینه تاریخی جرایم کامپیوتری به سال 1985 بر می گردد که جرایم کامپیوتری دربر گیرنده جرایمی مانند جاسوسی کامپیوتری (5) سرقت های آثار ادبی و سود استفاده غیر قانونی از سیستم های کامپیوتری (6) بود . در دهه 1970 و مقالات زیادی پیرامون جرایم کامپیوتری در روزنامه ها و در بعضی کتابها نوشته شد ولی با توجه به اینکه نوشته های آنها مبتنی بر تحقیقات تجربی نبوده است لذا ارزش علمی نداشته تا بتوان به آنها استناد نمود ولی در اواسط دهه 1970 مطالعات تجربی پیرامون جرایم کامپیوتری صورت پذیرفت که در این مطالعات تمامی جرایم کامپیوتری بوقوع پیوسته را شامل نمی گردید .

سابقه علمی پژوهشی :

نمونه هایی از تحقیقاتی که راجع به جرایم اینترنتی صورت گرفته را به طور خلاصه بیان می نماییم : اولین تحقیقاتی که پیرامون جرایم کامپیوتری صورت گرفت در آمریکا بود که در این تحقیق به قضیه کلاهبرداری از طریق سوء استفاده از 56 هزار مورد بیمه به ارزش حدوداً 30 میلیون دلار اشاره نمود (7) مورد دیگر می توان به قضیه ( هراشتات ) در آلمان که مربوط به معاملات ارزی خارجی به مبلغ 200 تا 300 هزار مارک از خسارات ارزی بانک هراشتات خارج گردیده و همین امر باعث ورشکستگی این بانک و وارد شدن خسارت به مشتریان گردید .

در دهه 1980 به عنوان نسل دوم جرایم کامپیوتری محسوب می گردد . جرایم کامپیوتری فقط محدود به جرایم اقتصادی نبوده و سایر هزینه ها را هم که جنبه اقتصادی نداشته مانند دستکاری کامپیوتر بیمارستانها ، جعل اسناد با استفاده از کامپیوتر و ورود به اطلاعات خارجی محرمانه امریکا ، انگلستان و چند کشور دیگر دست یافته و این اطلاعات را به ک . گ . ب بفروشند (9) در دهه 1990 که شبکه جهانی ( اینترنت ) فراگیر شد جرایم کامپیوتری از جنبه اقتصادی وسیعتر گردیده و ابعاد جدیدتری به خود گرفته است جرایم جدید (برومند : 1383،27) مانند ورود کرم اینترنتی که برای اولین بار توسط یک دانشجوی امریکایی ساخته شده بود و باعث شد تا سیستم کامپیوتری حدود 6200 کاربر اینترنت شامل دانشگاهها ، سرویسهای نظامی و سایتهای بیمارستانها را مختل نماید.

1-2- تعریف جرایم کامپیوتری :

در مورد جرایم کامپیوتری تعاریف مختلفی ارائه گردیده و اتفاق نظر در این تعاریف وجود ندارد . اولین گام در جهت تعریف جرایم کامپیوتری مربوط به سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (12) (O.E.C.D.)  که در سال 1983 در پاریس ، گروهی از متخصصین به دعوت این سازمان جمع شده بوده اند ارائه گردیده است که عبارت است از : سوء استفاده از کامپیوترها شامل هر رفتار غیر قانونی ، غیر اخلاقی یا غیر مجاز مربوط به پردازش خودکار و انتقال داده است (13) (نشریه بین المللی) در این تعریف گرچه به صراحت از جرایم کامپیوتری نام برده نشده است ولی منظور از سوء استفاده از کامپیوتر همان جرایم کامپیوتری می باشد . در تعریف دیگری آمده است : هر عمل مثبت غیر قانونی که کامپیوتر در آن ابزار با موضوع جرم باشد جرم کامپیوتری است (14) (نشریه بین المللی )

پلیس جنایی فدرال آلمان نیز تعریفی از جرایم کامپیوتریارائه داده که عبارت است از : جرم کامپیوتری در بر گیرنده همه اوضاع و احوال و کیفیاتی است که در آن شکلهای پردازش الکترونیک داده ها ، وسیله ارتکاب و یا هدف یک جرم قرار گرفته است و مبنایی برای نشان دادن این ظن است که جرمی ارتکاب یافته است .(15)

نهایتاً می توان جرایم کامپیوتری را چنین تعریف کرد : هرگونه عمل خلاف قانون که با سوء نیت ، از طرف شخص یا اشخاص با بکارگیری از کامپیوتر صورت پذیرد جرایم کامپیوتری نامیده می شود .

فصل دوم

2- انواع جرایم رایانه ای :

در یک تقسیم بندی کلی می توان جرایم رایانه ای را به شرح ذیل بیان نمود :

الف : جرایم سنتی که شامل : جاسوسی ، سابوتاژ ، جعل ، کلاهبرداری ، تخریب افراد ، پولشویی و قاچاق مواد مخدر

ب : جرائم ناظر به کپی رایت برنامه ها

ج : جرایم علیه حمایت از داده ها

د : جرایم در تجارت الکترونیک

ه : جرایم در بانکداری الکترونیک

و : جرایم مخابراتی و ماهواره ای

ز : جرایم علیه اطفال و زنان

ح : ترور کامپیوتری

2-1- تقسیم بندی جرایم کامپیوتری در حال حاضر سه گروه اصلی در مورد جرایم کامپیوتر وجود دارد که عبارتند از : (17)

الف : جرایم کامپیوتری علیه اشخاص

ب : جرایم کامپیوتری علیه اموال و دارایی اشخاص یا جرایم کامپیوتری اقتصادی

ج : جرایم کامپیوتری علیه دولتها و وظایف آنها

1- جرایم کامپیوتری علیه اشخاص عبارتند از :

الف :  نوشته ها و عکسهای شهوت انگیز ( (Pornoyraphy :  فروش یا به تصویر کشیدن عکسهای مبتذل جهت تحریک کردن نوجوانان و یا پیدا نمودن اشخاص از طریق چت (گپ زدن )جهت به نمایش گذاشتن عکسهای آنها در اینترنت و معرفی آنها به دیگر اشخاص جهت ارتباط نامشروع

ب : اذیت و آزار کردن (Harassment) : این نوع جرم ممکن است به صورت ارتباطات و دست انداختن و متلک گفتن ، بی حرمتی به مقدسات و مطالبه کردن وجه از دیگران باشد .

ج : تهدید به قتل : یکی از جرایمی که ممکن است از طریق اینترنت و یا ارسال پیغام به ایمیل اشخاص صورت پذیرد تهدید به قتل می باشد (19)

د : کلاهبرداری : (20) کلاهبرداری کامپیوتری از جمله جرایم اصلی سوء استفاده های کامپیوتری علیه اشخاص و یا دارایی افراد محسوب می گردد .

دارایی عینی غیر ملموس در قالب داده های کامپیوتری مانند وجوه سپرده و پس انداز ، تقصیر و دست کاری کردن در ساعت کاری ، متداول ترین راههای کلاهبرداری کامپیوتری می باشد . در تجارت الکترونیک نقل و انتقال پول نقد و خرید و فروش کالاهای تجاری به سرعت جای خود را به انتقال سپرده ها از طریق سیستم های کامپیوتری داده است که نتیجتاً موجبات سوء استفاده کردن افراد سودجو و فرصت طلب را فراهم کرده است .

کلاهبرداری کامپیوتری از طریق وارد کردن رمزها به خود پردازها و سوءاستفاده کردن از کارتهای اعتباری دیگران معمول ترین شیوه ارتکاب در کلاهبرداری کامپیوتری می باشد . در ذیل به نمونه هایی از کلاهبرداری کامپیوتری اشاره می شود :

1- سوء استفاده از شبکه تلفنی : امروزه بعضی افراد سودجو با استفاده از تکنیک هایی وارد خطوط تلفنی می شوند که آنها می توانند مکالمات تلفنی خود را با هزینه های مشترکین دیگر انجام دهند . نوع دیگر سوء استفاده از شبکه تلفنی ، از طریق تجارت با شماره های کارت تلفن انجام می شود که از طریق کامپیوتری مورد نفوذ یافتگی قرار می گیرد .

2- سوء استفاده از صندوق های خود پرداز : در گذشته سوء استفاده از صندوق های خود پرداز با استفاده از کارتهای بانکی که به سرقت می رفت صورت می گرفت ولی امروزه با استفاده از سخت افزار و نرم افزار ویژه کامپیوتری ، اطلاعات الکترونیکی غیر واقعی به صورت کد روی کارت های بانک ثبت شده مورد استفاده قرار می گیرد .

3- سوء استفاده از کارتهای اعتباری : در حال حاضر بیشتر معاملات از طریق اینترنت صورت می گیرد ، مثلاً پرداخت قبوض برق ، آب ، تلفن و همچنین خرید کالا ، شرکت در همایشهای بین الملللی و غیره معمولاً با استفاده از کردیت کارت ( کارت اعتباری ) استفاده می شود و معمولاً مشتری می بایستی رمز کارت خود و دیگر جزئیات را قید نماید . بدین جهت بعضی از افراد سودجو با فاش شدن رمز کارت اعتباری مشتریان سوء استفاده می نمایند .

2- جرایم کامپیوتری علیه اموال و مالکیت (21) جرایم اقتصادی که از طریق کامپیوتر یا شبک جهانی اینترنت صورت می پذیرد عبارتند از :

الف : سرقت و تکثیر غیر مجاز برنامه های کامپیوتر ی حمایت شده : از آنجایی که برای ساخت و تولید یک برنامه کامپیوتری هزینه های زیادی اعم از مالی و زمانی صرف می شود لذا تکثیر و استفاده غیر مجاز از آن برای صاحبان قانونی زیاهای بسیار زیادی را به بار خواهد داشت . مثلاً زمانی که یک کارگردان و تهیه کننده فیلم سینمایی با زحمات زیادی که کشیده و هزینه های هنگفتی که برای ساخت فیلم صرف نموده بعد از اکران گذاشتن آن فیلم ممکن است همان فیلم از طریق اینترنت بفروش رسیده و زیان های زیادی به سازنده فیلم وارد شود .

ب : سابو تاژ ( خرابکاری ) و اخاذی کامپیوتری : سابوتاژ کامپیوتری یعنی اصلاح و موقوف سازی و یا پاک کرد غیر مجاز داده ها و یا عملیات کامپیوتری به منظور مختل ساختن عملکرد عادی سیستم (22).

سابوتاژ کامپیوتری ممکن است وسیله ای برای تحصیل مزایای اقتصادی بیشتر نسبت به رقیبان یا برای پیش برد فعالیت های غیر قانونی تروریست برای سرقت داده ها و برنامه ها به منظور اخاذی می باشد (22).

ج : کلاهبرداری کامپیوتری از طریق کارت اعتباری : در تحقیقاتی که توسط دیوید کارتر استاد دانشگاه میشیگان امریکا صورت پذیرفته است متداول ترین جرم کامپیوتری که در سالهای اخیر گزارش شده کلاهبرداری با کارت اعتباری بود. کلاهبرداری کارتهای اعتباری به این علت وسوسه انگیز است که خدشه زنندگان در زمان کوتاهی تنها با وصل شدن به اینترنت بدون نیاز به مهارت خاصی از کارتهای اعتباری سوءاستفاده می کنند.

د : قاچاق مواد مخدر از طریق اینترنت (22) : با توجه به دسترسی آسان افراد به همدیگر از طریق اینترنت و ارسال ایمیل هرگونه خرید و فروش و پخش مواد مخدر از طریق شبکه های کامپیوتری انجام می شود . ضریب اطمینان قاچاق کنندگان مواد مخدر از طریق کامپیوتر نسبت به نوع سنتی آن بالاتر می باشد ، زیرا پلیس به راحتی نمی تواند از برنامه های قاچاق کنندگان مطلع شود و لذا اقدامات پلیس &